Η ηλιοφάνεια είναι η μετεωρολογική κατάσταση κατά την οποία ο Ήλιος λάμπει στον ουρανό χωρίς ιδιαίτερες νεφώσεις. Κατά την ηλιοφάνεια, γίνεται αντιληπτό το μέγιστο δυνατό (για τα δεδομένα της εκάστοτε ώρας) ορατό ηλιακό φως, που είναι ένα μέρος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπεται από τον Ήλιο. Στη Γη, το ηλιακό φως φιλτράρεται μέσω της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα τη διάκριση μεταξύ των ωρών που οι ακτίνες του ήλιου εκπέμπουν ακτινοβολία στο μέρος της γης, δηλαδή η ημέρα, και όταν δεν γίνεται αυτό. Όταν οι ακτίνες του ηλίου δεν μπορούν να περάσουν από τα σύννεφα ή αντανακλώνται, εμφανίζεται ως διάχυτο φως.
Επίσης, ως ημερήσια ηλιοφάνεια ορίζεται το διάστημα της ημέρας κατά το οποίο ο ήλιος δεν κρύβεται από τα σύννεφα. Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός χρησιμοποιεί τον όρο «διάρκεια της ηλιοφάνειας» για να δηλώσει τον σωρευτικό χρόνο κατά τον οποίο μια περιοχή λαμβάνει άμεση ακτινοβολία από τον Ήλιο τουλάχιστον 120 βατ ανά τετραγωνικό μέτρο.
Η υπεριώδης ακτινοβολία στο ηλιακό φως έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές επιδράσεις στην υγεία, καθώς είναι και απαραίτητη για τη σύνθεση βιταμίνης D3 και για ένα μεταλλαξιογόνο.
Το ηλιακό φως χρειάζεται 8,3 λεπτά για να φτάσει στη Γη από την επιφάνεια του Ηλίου. Ένα φωτόνιο που αρχίζει στο κέντρο του Ήλιου και αλλάζει κατεύθυνση κάθε φορά που συναντά ένα φορτισμένο σωματίδιο, θα πάρει μεταξύ 10.000 και 170.000 ετών για να φτάσει στην επιφάνεια.
Το φως του ήλιου είναι ένας βασικός παράγοντας στη φωτοσύνθεση, η διαδικασία που χρησιμοποιείται από τα φυτά και άλλους αυτότροφους οργανισμούς για τη μετατροπή της ηλιακής ενέργειας σε χημική ενέργεια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σύνθεση υδατανθράκων και για την τροφοδοσία των δραστηριοτήτων των οργανισμών.
